DR. JEKYLL İLE BAY HYDE – ROBERT LOUİS STEVENSON

Dr Jekyll ile Bay Hyde

YORUMLARIM:

Robert Louis Stevenson tarafından kaleme alınan eserde, avukat Utterson isimli ana karakter ile Henry Jekyll’in sıradışı serüveni konu edilmektedir.

Ana karakter her ne kadar eserde olayları doğrudan anlatsa da, Henry Jekyll ve Bay Hyde, eserde verilmek istenen gerçek mesajı paylaşan iki ayrı ana karakter olarak telakki edilebilir. Eserin sonunda da ortaya çıktığı üzere, esasında insanın iyi ve kötü yanı iki ayrı vücut olarak okuyucuya ifade edilerek, bir taraf kısa ve kötücül tarafıyla herkesi kendisinden tiksindiren Bay Hyde’dır. Diğeri ise, saygın bir doktor olan Henry Jekyll olup, hayatı boyunca iyilikleri herkesin sevgisini kazanmıştır. Jekyll, insanın iyi ve kötü yanının ayrı bir vücut bulması için yaptığı çalışmada başarıya ulaşsa da, bir süre sonra alıntılarda da bahsedildiği üzere, hakimiyeti kötü tarafına kaptırdığı için eski haline dönmek için oldukça fazla çaba sarf etmeye çalışmıştır.

Bay Hyde olduğunda kendisini istemsiz şekilde kötülük yaparken bulduğu için çok sevilen doktor arkadaşını ondan yardım istemek için gittiğinde öldürmüş ve daha sonra ortadan kaybolmak için uzun süre Henry Jekyll olarak inzivaya çekilmiştir. Ancak, bu değişimleri eskisine nazaran istem dışı olmaya başladığından, sabahları uyandığında tekrar Bay Hyde olduğunu gören ve düzelmesini imkansız olarak gören ana karakter bir süre sonra hayatına son verdiğini mektupla en yakın arkadaşı Utterson’a bırakmıştır.

Eserin başlangıcında Utterson’un arkadaşına Bay Hyde’ı neden mirasçı olarak gösterdiğini ve kendisini zorlayıp zorlamadığını ağzından almaya çalışmasına karşın, Jekyll arkadaşına “inan, bana zarar verebilecek durumda değil” demiş ise de, intihar etmeden bu düşüncesini değiştirerek bütün malvarlığını avukat arkadaşına bırakmıştır.

Eser, görüleceği üzere, fantastik bir roman türü olarak gözükse de, sembolizm anlatımını sıkça kullanarak insanın içindeki iyi ve kötüyü okuyucuya daha somut gösterebilmek için aynı kişiye iki vücut vermiştir. Dolayısıyla, insanın içindeki daima devam eden iyi ile kötünün savaşına dair kesinlikle önemli kesitler içermekte olup, doktorun alıntılar kısmındaki ifadelerinin okunması tavsiye edilir.

Sonuç olarak eser, her yaştan insanın ilgisini çekebilecek sıra dışı olay örgüsü ile okunmayı hak eden modern klasikler arasında sayılabilir.

ALINTILARIM(*):

1. “Soru sorma konusunda çok duyarlıyımdır”, diye karşılık verdi, “soru sormakla kıyamet günü arasında pek çok benzerlik vardır. Soru sormak bir taşı harekete geçirmek gibidir. Ben ilkemden şaşmam: “Birinin canı burnuna gelmişse ona fazla soru sormayacaksın.”

2. Beni ben yapan, kusurlarımın azalması değil tutkularımın dayatıcılığı oldu; bu da, insanın iki yönlü doğasını bölen ve birleştiren iyilik ve kötülük dünyalarının bende insanların çoğundakinden de derin bir uçurum açmasına neden oldu.

3. Her geçen gün, kısmen keşfettiğim, zihnimin hem ahlaki hem de düşünsel yönleriyle feci bir enkaza dönüşmeye mahkum olduğum gerçeğine giderek biraz daha yaklaştım: Aslında insanoğlunun bir değil, iki benliği vardı. İki diyorsam, bilgilerim şimdilik ancak bu kadarına yettiği için.

4. Yaradılışımın artık biçimlendirme gücünü aktarmış olduğum kötücül yanı, az önce alaşağı etmiş olduğum iyicil yanı kadar dinç ve gelişkin değildi. Ne de olsa onda dokuzu uğraşıp didinmekle, erdemli olmaya ve nefsimi bastırmaya çabalamakla geçmiş olan hayatım botunca kötücül yanım yan gelip yatmış, pek o kadar hırpalanmamıştı. Edward Hyde’ın Henry Jekyll’dan çok daha ufak tefek, zayıf ve genç olmasının nedeni bana kalırsa buydu. Birinin yüzünün iyilikle aydınlanmasına karşılık, öbürünün suratından kötülük akıyordu.

5. Diyeceğim, her şey şuna varıyordu sanki: Asıl ve iyi yanım yavaş yavaş elimden gidiyor, yavaş yavaş ikinci ve kötü yanımla bütünleşiyordum.

DEĞERLENDİRMELERİM:

Konu: Eserde avukat Utterson isimli ana karakter ile Henry Jekyll’in sıradışı serüveni konu edilmektedir.

Üslup: Yazar, eserin başından itibaren sade ve yalın bir anlatım ile olay örgüsünü okuyucuya yansıtmayı başarmıştır. Betimleme olması gerektiği ölçüde verildiğinden okuyucu için anlatımda herhangi bir durağanlık bulunmamaktadır.

Özgünlük: Eser, niteliği ve konusu itibariyle kesinlikle özgün türdeki kitaplar arasında olduğunu açıkça göstermektedir.

Karakter: Eserdeki karakter şeması 2 ana karakter, 2 de yardımcı karakterden oluşmaktadır. Dolayısıyla olay örgüsü ve verilmek istenen mesajlar için karakter şeması yeterli seviyede ve okuyucunun hatırlamasını zorlaştırmayacak sayıdadır.

Akıcılık: Yukarıdaki diğer kriterler göz önüne alındığında, eserin özellikle sonlara doğru akıcı bir anlatım ile sürükleyici bir hikaye haline geldiği ifade edilebilir. Ancak konusuna göre başlangıç aşamalarında durağan kısımların mevcudiyetinden bahsetmek gerekmektedir.

Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:

Konu: 8

Üslup: 8

Özgünlük: 8,5

Karakter: 8

Akıcılık: 7

puanlarını alan eserin genel ortalaması  7,9 puandır. Eserin neredeyse 8 barajına ulaştığı dikkate alınırsa, konusu ve verdiği mesajlar itibariyle özellikle fantastik temalı roman seven okuyucular için incelenmesi gereken kitaplardan birisi olduğu ifade edilebilir.

(*) : Alıntılarım başlığındaki bütün kısımlar:

DR. JEKYLL İLE BAY HYDE

Yazar: Robert Louis Stevenson

Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

Baskı: 18. Baskı – Temmuz 2023

kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.