YORUMLAR:
Tolstoy’un kaleme almış olduğu ve içinde iki adet hikaye barındıran eserde, Rusya toplumundaki zengin ve yoksul halkın genel portresi çizilerek dönemin sosyolojik durumlarına değinilen olaylar konu ediliyor.
İlk hikayede genç bir toprak sahibinin okulu bırakarak köylülere yardımcı olma hayalinden bahsediliyor. Teyzesi ile bu durumu istişare ederken teyzesinin alıntılar bölümündeki tavsiyelerini kulak ardı eden Nehlüdov, okulu bırakarak köye dönüyor.
İlk başlarda yaptığı işlerden dolayı kendisini tatmin olmuş hissederken köylülerin onun iyi niyetini suistimal ettiklerini ve sürekli olarak kendilerini yine tembellikleri ve alışkanlıkları sebebiyle müşkül duruma düşürmekten kaçınamadıklarını gördüğünde ise, emeklerinin ve ideallerinin boşluğa düştüğünü hissetmeye başlıyor. Bu aşamada ise, teyzesinin kendisine söylediği öğütler geç de olsa kendisine mantıklı gelmeye başlıyor.
İkinci hikayede ise, Andreyiç isimli zengin bir tüccar ile onun kölesi olan Nikita isimli kölesinin zorlu bir kar yolculuğunda yaşadıkları zorluklar ve hayatta kalma mücadeleleri esnasında yaşama ilişkin düşüncelerini sorgulama süreçleri işleniyor. Başarısından ve yaptıklarından dolayı kendisine çok güvenen ve bu başarısının tesadüf olmadığını bilen Andreyiç, diğer insanların tembel bir şekilde çalışmadan başarı beklemelerinden duyduğu öfkesini zor şartlardaki hallerinde daha da yoğun bir şekilde hissediyor.
Bununla birlikte, en son köylüler tarafından donmuş bir şekilde bulunduklarında, ölümün kıyısından dönmeleri sebebiyle hayata dair önemli mesajlar aynı şekilde okuyucuya da sirayet ettirilmiş oluyor.
Yazarın iki eserinde de, özellikle Rus halkının çalışan ve tembel kesimleri arasındaki ilişkileri işlemesinin yanında, iyi niyetli insanlarla kötü niyetli insanlar arasındaki çatışmaların gündelik hayattaki basit yansımaları önemli tespitlerle işleniyor. Özellikle ilk hikayedeki köylülerin Nehlüdov’un en küçük zorlukta ona yardım edeceklerini bilmeleri sebebiyle bir süre sonra çalışmaktan daha da uzaklaşmaya niyetli oldukları açıkça gösteriliyor. Bu durum dikkatlice müşahede edildiğinde dilimizde de yer alan Şark kurnazlığı tabirinin ülkemize özgü bir anlayış olmadığı açıkça görülebiliyor.
Kaldı ki, insan doğasıyla çatışan ve her insanın zengin ve varlıklı olmasını idealleştirmenin, bütün insanların aynı nitelikte olması halinde mantıklı bir beklenti olduğundan da özellikle bahsedilmesi gerekiyor. Aksi taktirde daha çok çalışanın sömürülerek, tembel insanlarla aynı standartlara mahkum edilmesinin işten bile olmadığı anlaşılıyor.
Sonuç olarak eser, işlediği konular ile toplum portresinin çıkarılması ve insanın evrensel sorunlarına değinmesi açısından incelenmeyi hak eden bir Tolstoy eseri olarak değerlendirilmesi gereken kitaplar arasında yer alıyor.
ALINTILAR(*):
Düşüncelerini, yargılarını değişmez sayıyorsun ve hatta onları yaşam kuralı olarak kabul ediyorsun; ama dostum, benim yaşımda düşüncelere, yargılara ve kurallara değil, sadece deneyime dayanıyor insan. Sen hep orijinal görünmek istemişsindir, ama orijinalliğin gereksiz onurdan başka bir şey değil.
Birkaç köylünün yoksulluğu kaçınılmaz bir sorundur; ya da topluma, akrabalarına ve kendine karşı görevlerini unutmaksızın da çözümüne yardım edebileceğin bir sorundur. Senin aklınla, senin yüreğin ve iyilik yapma sevginle başarı kazanamayacağın uğraş yok; ama hiç olmazsa layık olduğun ve sana şeref kazandıracak bir uğraş seç.
Yükselme isteği, senin yaşlarında ve senin olanaklarına sahip biri için olumlu, iyi bir niteliktir; ama insan artık bu tutkusunu tatmin edecek durumda değilse, bir eksiklik ve bayağılık halini alır. (Bir Toprak Sahibinin Sabahı Bölümünden Alıntılar)
Vasiliy Andreyiç “İşler yapılıyor. Dalga geçerek para kazanılacağını sanıyorlar. Hayır, çalışıyorsun kafa patlatıyorsun. İşte böyle geceyi tarlanın ortasında geçiriyorsun ve gözüne uyku girmiyor. İnsanların şans eseri yükseldiklerini sanıyorlar. Sen çalışacaksın ki, Tanrı da versin. Önce Tanrı sağlık vermeli.”
Tanrı emeğinin karşılığını verir, tembellere, miskinlere ya da aptallara verecek değil ya. (Efendi ile Uşağı Bölümünden Alıntılar)
DEĞERLENDİRME:
Konu: Eserde, Rusya toplumundaki zengin ve yoksul halkın genel portresi çizilerek dönemin sosyolojik durumlarına değinilen olaylar konu ediliyor.
Üslup: Tolstoy’un diğer eserlerinden de net bir şekilde görüldüğü üzere, çevreyi ve karakterleri detaylı bir şekilde tahlil ve tasvir eden anlatım biçimi bu kitapta da açıkça görülüyor. Ancak bu betimlemelerin hikaye türüne göre olması gereken miktardan fazla olmasa da hikayelerin konuları ve türleri açısından bakıldığında olay bazlı değil durum bazlı hikayelerin söz konusu olduğunun ifade edilmesi gerekiyor. Bununla birlikte, bu unsurun genelde anlatımı durağanlaştırması beklenirken bu eserde yazarın iki dengeyi de oldukça olumlu bir seviyede koruduğunun belirtilmesi gerekiyor.
Özgünlük: Eser, işlediği konular itibariyle özgün olmamakla birlikte, yazarın bu gayeyi taşımadan hikayelerini kaleme aldığının da ifade edilmesi gerekiyor.
Karakter: Karakter şemasının her iki hikayede de olması gereken seviyede kullanıldığının açıkça belirtilmesi gerekiyor. İlk hikayedeki yan karakterler biraz daha fazla olsa da, bu durumun anlatımdaki mesajların ifade edilmesinde bir araçtan daha fazla işleve sahip olmadığı kolayca fark edilebiliyor. Bu yönüyle eserin karakter şemasının yoğunluğu yönünden başarılı bir seviyede olduğunun ifade edilmesi gerekiyor.
Akıcılık: Üslup bölümünde bahsedilen hususlar dikkate alındığında hikayenin türü nedeniyle eserlerin sürükleyici olmadığının ifade edilmesi gerekiyor. Ancak üsluptaki dengeli kullanım neticesinde durum bazlı bir öykünün de akıcı bir şekilde kaleme alınabildiğinin önemli örneklerinden birisi olarak eserin dikkat çektiğini belirtmek gerekiyor.
Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:
Konu: 7,5
Üslup: 8
Özgünlük: 4
Karakter: 9
Akıcılık: 7,5
puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 7,2 puandır. 7 barajının üzerinde almış olduğu puan ve durum bazlı hikayeleri barındırmasına karşın üslup ve akıcılık kategorilerinde aldığı etkileyici puanlar dikkate alındığında eserin barındırdığı mesajlarla birlikte kesinlikle incelenmesi gereken kitaplardan birisi olduğunun tekrardan belirtilmesi gerekiyor.
(*) : Alıntılar başlığındaki bütün kısımlar:
EFENDİ İLE UŞAĞI – BİR TOPRAK SAHİBİNİN SABAHI
Yazar: Lev Nikolayeviç Tolstoy
Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Baskı: 10. Baskı – Aralık 2021
kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.
Comments