EV SAHİBESİ - DOSTOYEVSKİ

YORUMLAR:

Dostoyevski’nin yine zengin hikaye anlatımı ve olay örgüsü ile bezenmiş hikayelerinden olan eserinde, Ordinov isimli bilime düşkün ana karakterin, insanlara yabancılaşması sebebiyle daha sosyal olabilmek için insanların arasında yaşamaya karar vererek bir ev kiralaması neticesinde başından geçen olaylar konu edilmektedir.

Tutku seviyesinde bağlı olduğu bilim sebebiyle bir süre sonra asosyalleşen ve insanlardan kopuk yaşamaya başlayan Ordinov, bu durumu düzeltmek için şehirde insanların kalabalık olduğu bir muhitte ev kiralamaya karar verir.

Kiraladığı evin sahibi ise, genç bir kız ile yaşayan bir adam olarak bilinmekte ve kadını ya eşi ya da kızı olarak insanlara tanıtmaktadır. Ordinov, ilk tanışmasından itibaren ana karakterin üzerinde garip bir insan olduğunu hissettiren ev sahibine dair birtakım duyumlar almaya başlar. Bunlardan en güçlüsü, ev sahibinin bir büyücü olduğu ve bu büyücülüğe inanmayanları dahi oldukça etkilemeyi başardığıdır.

İlk başlarda çekimser bir şekilde ev sahibinin bu özelliklerine çok inanmayan ana karakter bir süre sonra Yekaterine ile konuşmaları neticesinde büyücü ev sahibiyle yüzleşme için ondan açıkça falına bakmasını ister. Bu esnada ise, Yekaterina’yı etkilemeyi başaran ev sahibi onu bir ara Ordinov’u rahat bırakmayacağını söylemesi ile kehanette bulunur ve hemen sonrasında Yekaterina’nın elinden bıçak alınır.

Yaşananlar sonrasında arkadaşı Yaroslav İlyiç’in yanına olanları anlatmak için giden Ordinov, arkadaşının kendisine ev sahibinin de kendisinin evden çıkacağını söylediğini ifade eder. Bir süre sonra hem ev sahibinin hem de çevresindeki insanların bir dolandırıcı çetesi olduğu gerçeğinin ortaya çıkması ile eser sona ermektedir.

Hikayede iki bölümde, ana karakterin sara hastalığına da dikkat çekilerek bu süreçteki bayılmaları ve hayal meyal gördüğü olaylara da yer verilmiştir. Eser, bir yandan bu nitelikleriyle Dostoyevski’nin hayatından da birçok bilgiyi okuyuculara sirayet ettiren kitaplarından birisi olarak telakki edilmektedir.

Olay örgüsüne ek olarak yazarın eserde karakterlerin iç dünyasının tahlillerine de yer vermesi, onun kült eserlerinde görülen anlayışını bu kitabında da sürdürdüğünü gösteren unsurlardan birisi olarak dikkat çekmektedir.

Sonuç olarak eser, Dostoyevski’nin öykü ve romanlarını seven okuyucular için kesinlikle okunması ve üzerine uzun tahlil ile analizler gerçekleştirilmesi gereken kitaplardan birisidir.

ALINTILAR(*):

1. “Tabii sattığıma karşılık, almışımdır,” dedi Yekaterina biraz hoşnutsuz, gücenmiş bir sesle. “Birine çok görünür, başkasına az. Biri hep satmak, hiçbir şey almamak ister; bir başkası hiçbir şey vaat etmez, ama sağır olmuş kalp onun peşinden gider!”

2. Akıl genç kıza uygun bir şey değil ve kadın bütün hakikati duysa da sanki bilmiyor, duymuyor gibi davranır!

3. Dert sert kalpleri tanır, usulcacık kanlı gözyaşını döker ve tatlı ayıplar için iyi insanlara yalvarmaz.

4. Ona hürriyetini ver, zayıf insan kendi başına yaşayamaz, hürriyetini geri verir. Aptal bir kalple hürriyet bir arada olmaz!

5. Daha önce sevdiğimiz aptal insanların, belki de sırf aptallıkları yüzünden, birdenbire akıllanması kesinlikle tatsız bir şey olur.

6. Yaroslav İlyiç: “İnanır mısınız, bir süre önce o evde bir hırsız çetesi ortaya çıkardılar, yani bayım, bir batakmış, batakhaneymiş; bir sürü kaçakçı, dolandırıcı, aklınıza ne gelirse! Bazısını yakalamışlar, diğerlerinin de hala peşindeler; tutuklama emri çıkarılmış. Bir düşünsenize; binanın sofu, saygıdeğer, soylu görünen sahibini hatırlar mısınız?Bunu duyduktan sonra gelin de insanlığa güvenin! O da bütün o çetenin şefiymiş meğer, yani, lideriymiş!”

DEĞERLENDİRME:

Konu: Eserde, Ordinov isimli bilime düşkün ana karakterin, insanlara yabancılaşması sebebiyle daha sosyal olabilmek için insanların arasında yaşamaya karar vererek bir ev kiralaması neticesinde başından geçen olaylar konu edilmektedir.

Üslup: Yazarın ünlü eserlerinden olan Suç ve Ceza, Budala ve Karamazov Kardeşler romanlarında görülen kendine has karakterlerin iç dünyasının tahlili ile olay örgüsünü birleştirmeyi bu sefer bir öykü kitabı mahiyetindeki eserine de tatbik etmeyi başarması, bu iki yazı türünün terkibinde ne kadar başarılı bir iş çıkardığının göstergesidir.

Özgünlük: Eser, konusu itibariyle bu unsur özelinde ortalamanın üzerinde bir yer edinebilmektedir. Bu sebeple eserin özgün olmadığını söylemek yazıldığı dönemdeki kitap çeşitliliği de dikkate alındığında haksızlık olacaktır.

Karakter: Karakter şemasının özellikle Budala eserinde olduğu gibi fazlasıyla kabarık olmadığı bu eserde, bazı karakterlerin kitabın başından sonuna kadar bir gizemle kullanıldığı ancak neticede herhangi bir işlevinin olmaması varlıklarının gerekliliğini okuyucuya sorgulatmıştır. Bunların başında özellikle kapıcı gelmektedir. Bu yönüyle eser bazı yerlerde okuyucusuna bazen roman hissi uyandırmaktadır. Bununla birlikte usta yazar, karakter şemasının zenginliğini eseri durağanlaştırmadan kullanabildiğini ve vermek istediği mesaj ile yaptığı tespitleri birebir karakterler aracılığıyla etkili bir şekilde iletebilen yazarlardan birisi olduğunu bu eserinde de göstermiştir.

Akıcılık: Üslup bölümünde bahsedilen hususlar dikkate alındığında, yalnızca karakter şemasındaki bazı gereksiz karakterlerin hikayeyi durağanlaştırdığı bu yüzden akıcılığı bir miktar etkilediği belirtilmelidir. Bunun dışında eser, baştan sona tek seferde rahatlıkla bitirilebilecek Dostoyevski eserlerinden birisi olduğunu göstermiştir.

Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:

Konu: 8,5

Üslup: 8

Özgünlük: 7

Karakter: 8

Akıcılık: 7,5

puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 7,8 puandır. 8 barajına çok yakın olsa da, diğer Dostoyevski klasikleri ile karşılaştırıldığında eksik olan akıcılık ve karakter unsurları puan neticesindeki farkı meydana getirmiştir. Fakat bu puanın dahi Dostoyevski’nin standartlarının ne kadar yüksek olduğunu göstermesi bakımından mühim olduğu aşikardır. Dolayısıyla yazarın yine, incelenmesi ve vakit ayırılması gereken önemli eserlerinden birisi olduğunun belirtilmesi gerekmektedir.

(*) : Alıntılar başlığındaki bütün kısımlar:

EV SAHİBESİ

Yazar: Fyodor Dostoyevski

Yayınevi: Can Yayınları

Baskı: 1. Baskı – Eylül 2021

kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.