YORUMLAR:
Edgar Allan Poe tarafından kaleme alınan eserde, ana karakterin Dupin isimli arkadaşının yaşamış olduğu şehrin Morgue Sokağında meydana gelen cinayetin çözümlemeleri konu edilmektedir.
Ana karakter, kendisine kurgusal bir isim vermeden birinci ağızdan anlatımı ile kaleme aldığı eserde, Dupin isimli bir diğer yardımcı karakter ile olayları okuyucuya sunmaktadır. Yaşanmış olan şüpheli bir cinayetin detaylarını ve haberlerini gazeteden takip eden ikili, Dupin’in bu tür çıkarım ve gözlemlerde kendisine olan güveni ve zekası ile hareket ederek cinayet mahalline gitmeye karar vermiştir. Akabinde cinayetin Dupin tarafından yapılan gözlemler neticesinde bir orangutan tarafından gerçekleştirildiği anlaşılarak hayvan sahibi ile cinayet mahallinde gerçekleşen bir karşılaşma neticesinde cinayet açığa çıkarılır.
Eser, kısa bir polisiye öykü türünde gözükse de, yazarın notlar bölümünde görülen yazıları ve çıkarımları kitabı basit bir polisiye öykü eserinden fazlası haline getirmektedir. İnsanların, genel bir portresini çıkarıp çözümleyici insanların niteliklerine kısaca değinilen eser, daha sonrasında olay örgüsünün bu anlatımların devamına entegre edilmesi ile tasarlanmıştır.
Psikolojik tahlil ve tasvirlere oldukça yer verilen eserde yazar, okuyucusunu hem etkili ve sürükleyici bir anlatımla hikayenin içinde tutmuş hem de vermek istediği bazı mesaj ve gözlemleri birinci ağızdan iletmeyi başarmıştır.
Sonuç olarak eser, özellikle polisiye öykülere düşkün olan okuyucular için kesinlikle okunması gereken kitaplardan birisi olarak belirtilmelidir. Bununla birlikte her yaştan okuyucu için önemli unsurlar barındırdığını da belirtmek gerekmektedir.
ALINTILAR(*):
Çözümleme olarak söz edilen zihinsel yeteneklerin kendisi özüme uygun değildir. Onları sadece etkileriyle değerIendiririz. Haklarında bildiğimiz diğer şeylerden biri de onlara fazlasıyla sahip olmanın güçlü bir haz kaynağı olduğudur.
Çözümleme gücü, basit anlamda beceriklilikle karıştırılmamalıdır; çünkü çözümleyicinin zaten becerikli olması gerekir, ancak becerikli kişi çoğunlukla çözümleme yeteneğinden yoksundur. Gerçek şu ki, becerikli kişiler her zaman hayal kurarlar, yaratıcı olanlar ise çözümleyicilerdir.
Hayatlarının bir döneminde zihinlerinin, belli kararlara ulaşmak için nasıl bir sıra izlediğini anlamaya çalışmaktan keyif almamış çok az insan vardır. Bu iş çoğunlukla ilgi çekicidir; bunu ilk kez deneyen kişi, başlangıç noktasıyla hedef arsındaki uzaklığı ve tutarsızlığı görünce şaşkınlığa düşer.
Becerikliliğiyle anılan Paris polisi sadece kurnazdır, o kadar. O anda ne yapmaları gerekiyorsa onu yaparlar, aslında bir yöntemleri yoktur. Pek çok önlem alırlar; ama bunlar çoğu zaman amaçladıkları şeylere uygun düşmez. Sık sık şaşkınlık uyandıran sonuçlar elde ettikleri olur; ama bunların çoğu çalışkanlıklarından ve hareketliliklerinden ileri gelir. Bu özelliklerinin işe yaramadığı yerde başarısız olurlar.
Gerçek her zaman bir kuyunun dibinde değildir. Aslında, daha önemli bilgilere bakınca, onun hep yüzeyde olduğuna inanıyorum.
Gereksiz derinlik, düşünceyi bulandırır, zayıflatır; gözlerimizi ayırmadan bakarsak, Çobanyıldızı bile gökyüzünde silinip görünmez olur.
Akıl gerçeği ararken, alışılmış biçimlerin dışına çıkarsa yolunu bulur.
İnsanoğlunun, yaptığı araştırmalarda parlak sonuçlar elde etmesini sağlayan bir olasılıklar kuramı vardır – rastlantılar, genel olarak, bu kuram hakkında hiçbir şey bilmeyen birtakım düşünürlerin yolundaki en büyük engellerdir.
Delilerin de bir ulusu, bir dili vardır, sözleri anlamsız olabilir; ama ne söyledikleri anlaşılır.
DEĞERLENDİRME:
Konu: Eserde, ana karakterin Dupin isimli arkadaşının yaşamış olduğu şehrin Morgue Sokağında meydana gelen cinayetin çözümlemeleri konu edilmektedir.
Üslup: Eser, yazarın sıra dışı anlatımı ile birinci ağızdan bir deneme gibi başlamış akabinde olayların içine psikolojik tahlil ve toplumsal portreler eklenerek bir anda sürükleyici bir olay öyküsüne çevrilmiştir. Bu biçem ile yazar, birçok yazarın tatbik etmediği özgün bir üsluba sahip olduğunu açıkça göstermiş ve vermek istediği mesajlar ile olayları sade, yalın bir şekilde okuyucusuna iletmeyi başarmıştır.
Özgünlük: Niteliği itibariyle polisiye öyküler birçok dönemde görülmektedir. Eser bu yönüyle özgün sayılabilecek hikaye kitaplarından olmasa da, içermiş olduğu üslup bakımından özgün kabul edilebilir.
Karakter: Ana karakterin birinci ağızdan hikayenin başından itibaren isimsiz bir şekilde anıldığı eserde, yardımcı karakter olan Dupin üzerinden de karakter şeması şekillendirilmiştir. Yan karakterlerin olayların akışında ve yapılmak istenen çıkarımlarda kullanıldığı eser, türü uyarınca okuyucusunu karakter zenginliğine boğmadan vermek istediği mesajları ve olay örgüsünü oldukça başarılı bir şekilde iletmeyi başarmıştır.
Akıcılık: Üslup bölümünde bahsedilen hususlar dikkate alındığında eser, başından sonuna kadar iki farklı biçemle kaleme alınmış olsa da sürükleyiciliğinden bir şey kaybetmeyen nadide kitaplardan birisi olduğunu açıkça göstermektedir.
Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:
Konu: 8
Üslup: 9
Özgünlük: 6
Karakter: 8
Akıcılık: 8,5
puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 7,9 puandır. Neredeyse 8 puan barajında bulunan eser, sürükleyici hikayelere meraklı okuyucular için kesinlikle okunması gereken eserlerden birisi olduğunu açıkça göstermektedir.
(*) : Alıntılar başlığındaki bütün kısımlar:
MORGUE SOKAĞI CİNAYETLERİ
Yazar: Edgar Allan Poe
Yayınevi: Can Yayınları
Baskı: 11. Baskı – Şubat 2022
kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.
Comments