OTHELLO - SHAKESPEARE

YORUMLAR:

Shakespeare’in Hamlet’ten sonra kaleme almış olduğu eserinde, Othello isimli ana karakterin yanındaki yaverleri tarafından mevkisinden ve eşinden uzaklaştırılmak amacıyla maruz kaldığı yalanlara inandırılmışlığının sonuçları görülmektedir.

Iago isimli Othello’nun kötü yürekli sancak çavuşu, onun göreve gelmesini hazmedememekte ve efendisinin ayağını kaydırmak istemektedir. Othello ile kaçarak evlenen karısı Desdemona’ya ise, yine Othello’nun bir diğer yaveri Roderigo talip olduğundan ikili kendi aralarında anlaşarak hem Othello’yu eşinden ayırmak hem de görevinden etmek isterler. Iago bu planlama kısmında bütün görevleri üstlenmiştir. Othello’nun kendisine çok sadık olan Cassio’ya tuzak kurarak onu Desdemona ile yasak bir aşk içinde göstermişler ve onu öldürtmeye çalışmışlardır. Ancak bu süreçte Iago, Roderigo’dan da haksız bir şekilde para alabilmek için onu da öldürmüştür. En sonunda gerçekler meydana çıksa da, Othello bu süreçte karısının sözlerine inanmayıp Iago’nun kıskançlık amaçlı telkinlerinin etkisinde kalarak eşini kendi elleriyle boğmuştur. Olaylar gerçekleştikten sonra Iago’nun karısı Emilia tarafından açıklığa kavuşturulan gerçekler Iago’nun hapse gönderilmesine sebep olmuştur. Othello ise yaptıklarını kendi onuruna yedirememiş ve hançerle intihar etmiştir.

Eserde özellikle dikkat çeken unsurlar, Iago’nun bütün olayları planlayıp, Othello’ya karşı da sürekli en dürüst insanmışçasına yanında onu yönlendirmesidir. Kitabın değerlendirme bölümünde de bahsedildiği üzere, her çağda sürekli karşılaşılan bir karakter tipi olan Iago’nun yaptıkları kadar, Othello’nun kuru bir kıskançlık krizi ile, başka bir sorgulama yapmadan çavuşuna inanmayı daha çok tercih etmesidir. Dolayısıyla, Othello’yu da bir iyilik timsali veya naif olarak görmek, aptallık sıfatının gereksiz bir mefhum olmasına sebep olacaktır. Belirli mevkilere gelen insanların, yalnızca görevini iyi yapmasının yetmediği herkesin malumudur. Bir işin yapılması kadar idare edilen insanların düzeninin ve denetiminin sağlanması da bu mevki sahiplerinin önemli sorumlulukları arasında yerini almaktadır.

Othello ise, bu süreçte yalnızca Iago’nun sözlerini ciddiye almış ve suçlamalara maruz kalan asıl muhatabı olan Cassio ile özel olarak dahi konuşmamıştır. Bir yönetici için en büyük hatalardan birisinin de bu durumun olduğuna ilişkin önemli mesajlar barındıran eser, bu mesajlarını kafiyeli bir biçem ile daha unutulmaz tesirler meydana getirebilmeyi başarmıştır.

Sonuç olarak, Shakespeare’in insanlığın başından beri süregelen önemli konulardan birisini işlediği tiyatro eserinin bütün nesiller tarafından okunması gereken klasikler arasında neden yer aldığı okuyucular için aşikardır. Hem üslubu hem de içerdiği mesajlar ile unutulmaz eserlerden birisi olarak daha uzun yıllar bulunduğu yerde olmayı hak etmektedir.

NOTLAR(*):

1. Othello’yu bir kıskançlık tragedyası olarak kabul etmek yanlış olur. Bu oyun, her çağda geçerli olan bir trajik olguyu dile getirir: Saf dürüstlüğün, yalan ve düzen dünyasına yeni gelişidir bu. Bir de olumsuzluğa karşı sevginin yerini korumasının tragedyasıdır Othello. (Othello Üzerine Özdemir Nutku’nun değerlendirmeleri bölümünden)

2. Iago “Elden bir şey gelmez, askerliğin cilvesi, değer veren yok kıdeme, yükselmek ya kayırmaya bakıyor ya tavsiyeye. Kıdeme bakılsaydı, bir üst makam kalırdı ikinciye. “

3. Iago:” Ne hepimiz efendi olabiliriz, ne de her efendi kendine bağlı birini bulabilir. “

4. Antrofopagi: Rönesans döneminde söz edilen ir yamyam türü. Genellikle yamyamlar için kullanılan bir terim. Eski coğrafyacılar, başları omuzlarının hizasında olan ilkel insanlardan söz eder.

5. Duka” Çaresi olmayan hastalıkta acılar sona erer, iyileşme umuduyla duyulan acı beterini görüp diner. Yas tutmak gelmiş geçmiş yaramazlıklara, yol açar kısa yoldan yeni mutsuzluklara. Soyulduğunda gülen, hırsızdan bir şey çalar, boş yere kederlenen, kendi kendini soyar. “

6. Iago “Dürüst sanır budala, dürüst görünenleri de, burnuna halkayı geçirdin mi götürürsün istediğin yere! “

7. Iago “Hem güzel hem akıllıysa bir kadın, bilir güzelliği kullanılmak, aklı kullanmak içindir.” Desdemona “Güzel söylediniz! Ya bir kadın çirkin ve akıllıysa?” diye sorar. Iago “Çirkinse eğer, ama aklı varsa ona yetecek, mutlaka bir güzel ulur çirkinliğini örtecek. Emilia da “Ya güzel, ama aptal olursa?” diye sorunca, Iago “Güzel olan bir kadına daha hiç aptal denmemiştir, hatta aptallığı sayesinde çocuk bile edinmiştir. Hem çirkin hem aptal olan kadınlar tıplı akıllı ve güzeller gibi aynı yaramazlıkları yapar.”

8. Shakespeare zamanında kibar erkekler, soylu sınıftan bir kadına nezaket göstereceklerinde kendi ellerini öperlerdi. Kadın eğer soylu sınıftan değilse, kadının kendi öpülürdü, tıpkı Cassio’nun Emilia’yı öptüğü gibi.

9. Othello, Iago’ya “Üstelik ağzını açmadan önce sözlerini tartarsın, onun için daha çok korkutuyor beni bu susuşların, çünkü bu türde hareketler sadakatsiz düzenbazlarda alışkanlık haline gelmiş numaralardır, ama bunlar dürüst bir adamda yürekten gelen, içinde tutamadığı gizli duygulardır. “

10. Egyptian bugün Mısırlı anlamına gelmekle birlikte, Shakespeare’in zamanında çingene anlamına geliyordu. O dönemde, çingenelerin kökeninin Mısır olduğuna inanılıyordu.

11. Iago “Namus dediğiniz elle tutulmaz gözle görülmez, ona sahip olmayanlar bile, sahipmiş gibi görünürler çoğu kez.”

12. Iago “ Her şeye inanan avanaklar böyle ağa düşerler, değerli, namuslu, suçsuz kadınlar işte böyle lekelenirler.”

13. Emilia “ Ama bütün dünyayı verseler Tanrı acısın yani kocasını hükümdar yapmak için hangi kadın kocasını boynuzlamaz? Bu uğurda cehennemi bile göze alırdım.” deyince Desdemona ise “Bana dünyayı verseler, yapmam bu işi. Yaparsam, Tanrı cezamı versin.” demiştir. Emilia ise “Neden? Yapılan bir yanlış, dünyada yapılmış bir yanlıştır, siz de emeğinizle dünyayı ele geçirince, yanlış da sizin dünyanızda yapılmış olur, siz de bunu düzeltir, yanlış olmadığını söylersiniz.” demiştir. Desdemona ise “Tanrı bana yanlışlardan yanlış davranmayı değil, yanlışlardan doğru davranmayı göstersin!” deyip çıkar.

14. Othello “Öpmüştüm seni öldürmeden önce. Öyle olacak yine, öldürüyorum kendimi, can vermek için öpüşünde.”

DEĞERLENDİRME:

Konu: Othello isimli ana karakterin yanındaki yaverleri tarafından mevkisinden ve eşinden uzaklaştırılmak amacıyla maruz kaldığı yalanlara inanarak yaşadığı olaylar konu edilmiştir.

Üslup: Tiyatro oyunu şeklinde kaleme alınmış eser, kafiyeli anlatım tarzı ile birçok yerde verilmek istenen mesajları çok daha akılda kalıcı bir biçimde vermeyi başarmıştır.

Özgünlük: Eser, niteliği ve konusu itibariyle özgün olmasa da, eserde önemli olan unsurun da özgünlük olmadığının belirtilmesi gerekmektedir.

Karakter: Ana karakterlerin yanında yardımcı karakterlerin de eserde çok önemli görevlerinin olduğu oyunun, karakter şeması tiyatro oyunlarında daha da önemli olan bu unsuru eksiksiz bir şekilde yerine getirmeyi başarmıştır.

Akıcılık: Yazarın anlaşılır ve ağdalı bir dil kullanmadan, replikleri kafiyeli bir biçemle süslemesi ise, esere hem farklı bir hava katmış hem de sürükleyiciliğini olumlu şekilde artırmıştır.

Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:

Konu: 7,5

Üslup: 9,5

Özgünlük: 6

Karakter: 9,5

Akıcılık: 9

puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 8,3 puandır. Özgünlük ve konularının sıradan olması, sıkça karşılaşılabilir olmasına karşın üslup ve karakter şemasının gerçek manada etkileyici olması ile sürükleyici anlatıma sahip eserin bir kez daha kesinlikle okunması gereken klasiklerden olduğunu belirtmek gerekmektedir.

(*) : Notlar başlığındaki bütün kısımlar:

OTHELLO

Yazar: William Shakespeare

Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

Baskı: 23. Baskı – Aralık 2020

kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.