TÜRKİYE’NİN İLK YILLARI - ATATÜRK

kirmizicantaliavukat
9 saat önce
9 dakikada okunur

YORUMLARIM:

Devletimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1924-1937 yılları arasında meclis ve CHP Kurultay’ında yaptığı konuşmaların derlemesinden oluşan eserde, Atatürk’ün ülkemizin her alandaki planlarına ve bu doğrultuda gerçekleştirilen hedeflere dair konuşmaları konu edilmiştir.

Cumhuriyetin ilk 5 yılında özellikle iskan ve altyapı konularına değinildiği görülen konuşmalarda, özellikle demiryollarına özel bir önem verildiği aşikardır. Yine aynı dönemde, adalet teşkilatının yetiştirilerek yeni kanunlara göre bir oryantasyon eğitimine tabi tutulduğundan sıkça bahsedilmiştir.

Ayrıca, ilk yıllarda önem verilen bir diğer unsur olarak da eğitim sistemindeki köklü değişiklikler sebebiyle yapılması planlanan bazı hususlardan da bahsedilmiştir. Atatürk’ün konuşmalarında istikrarlı olarak bahsettiği unsurlar adalet ve eğitim sistemi üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ülkenin temel yapıtaşlarını oluşturan bu iki sac ayağının önemi o zamanlarda açık bir şekilde ifade edilmiştir.

İkinci 5 yılda yine demiryollarına ve ulaşıma önem vermenin dışında tarım toplumu olmanın gereklerini yerine getirmek için çiftçiye birçok vergi desteğinden ve kaldırılan vergilerden bahsedilmiştir. Bu hususta özellikle küçük esnafın ve sanayicinin de faydalandığı ithal ürünler ile gerçekleştirilen sanayi ürünlerinde vergilendirmeyi düşük tutarak uluslararası piyasalarla rekabet gücünün geliştirilmeye çalışıldığı açıkça vurgulanmıştır.

Üçüncü 5 yılda ise, dünyadaki birtakım küresel krizlerin tekrardan meydana gelmesi, Atatürk’ün özellikle güvenlik kaygılarını artırmış gözükmektedir. Tayyare Cemiyetine verilen destekler, denizaltı üretiminin ve tersane üretimine yoğunlaşılması bu hususta dikkat çeken tedbirler arasında gözükmektedir. Hatta 1936’daki açılış konuşmasında açıkça ülkelerin bir sonraki sene içinde oldukça silahlanma yarışına girecekleri, bu sebeple Türkiye’nin her koşula şimdiden hazırlanması gerektiği uyarısı yapılmıştır.

Ülkenin kalkınma ve reformlarından bahsetmenin yanında, aynı zamanda siyasi birtakım krizlere de değinen Atatürk, Seyit Rıza ve Şeyh Sait İsyanlarından çok kısa bir şekilde bahsetmiştir. Bununla birlikte, Tunceli olayları hakkındaki son konuşmanın Atatürk’ün son zamanlarında olması sebebiyle Celal Bayar tarafından yapılan konuşmada net ve kesin ifadeler ile belirtilerek sert mesajlar verilerek nihayete erdirildiği görülmektedir.

İktidarı döneminde oldukça isyana maruz kalan Atatürk, tüm bu isyanları bastırmanın yanında, hem orduyu diğer tehditlere karşı diri tutmak için savunma yatırımlarına hem de yeni kurulmuş ülkenin altyapı ve istihdam ilerlemesini gerçekleştirmek için oldukça önemli çalışmalara imza atmıştır. Yalnızca bir yıl içinde 500 km civarında demiryolu inşa edilmesi, dönemin şartları ve ülkenin imkanları düşünüldüğünde oldukça önemli bir altyapı yatırımı olarak hala kullanılmaya devam edilmektedir.

Atatürk’ün o zamanlardan itibaren belirtmiş olduğu deniz filomuz ise, günümüzde modern çağına ulaşarak birçok alanda tamamen milli sermaye ile yapılan oldukça gelişmiş bir seviyeye gelmiştir. Yine istihdam konusunda Atatürk’ün muasır medeniyetler seviyesine çıkmak için göstermiş olduğu gereksinimleri 2000li yılların başına kadar gelen birçok iktidarın gerçekleştiremediği malumdur.

Sonuç olarak eser, Atatürk’ün hem fikir hayatına hem de ülkemizin ilk yıllarını daha iyi idrak edebilmek için başucu kitapları arasında yer alması gereken kitaplardan birisi olarak telakki edilebilir.

ALINTILARIM(*):

(1 Kasım 1924 Açılış Yılı Konuşmasından Alıntılar) Maliyemiz, sayım vergisi gibi asırlık vergilerin ıslahı yolunda başladığı ilk adımında halka derhal ferahlık hissettirdi. Memleketin başında Ortaçağ’ın en insafsız belası olarak hala musallat duran aşarın kaldırılmasını yüce meclise teklif edebilecek bir mali seviyeye, cumhuriyet idaresinin bir senede ulaşması, cidden memnuniyet ve şükrana layıktır.
Cumhuriyet adliyesine mensup olanların en küçük memurlarına kadar bilimsel yeterliliği ve cumhuriyet idealine sahip olmaları için harcanan gayret memnuniyet doğurmaktadır. Bir tarafın bilimsel yeterliliği sağlayan kurumlara önem verilirken diğer taraftan cumhuriyet adliyesinin dayanağı olacak kanunların bir an önce vücuda getirilmesine bakışlar yöneltilmelidir.
Vatandaşların kendi girişimleriyle vücuda getirdikleri Tayyare Cemiyeti az zamanda verdiği ürünlerle geniş bir ferahlık duygusu ümit ettirmektedir.
( 1 Kasım 1926 Açılış Yılı Konuşmasından Alıntılar) Genel ıslahatlar arasında kabul buyurduğunuz, Medeni Kanun, Ceza ve Ticaret kanunları uygulama aşamasına girerken, hakimlerimizin gösterdiği hayret ve isabeti takdir ederim.
İhtiraslarını ve içindekileri, milletin kurtuluşu yolunda, tatmin edilmemiş görenlerin, kıyıcı girişimleri milli irade karşısında daima yenilgiye uğratılmıştır ve daima uğratılacaktır. Bu girişimlerin son belirtisi olarak meydana çıkan, suikast olayı, kıymetsiz şahsımıza ilintisi nedeniyle değil, fakat Türk milletinin mertçe niteliklerine yaraşmayan ve milletvekilliği gibi yüksek bir itibar makamını saldırı aracı kılmayı düşünecek kadar yozlaşmış irticai bir zihniyeti göstermesi açısından üzüntüye yol açmıştır.
Büyük Millet Meclisinin, son senelerde çizdiği istikametlerden çeşit çeşit yanıltmaca ve karışıklıklarla milletimizi saptırmak isteyenlere karşı, zorunlu olarak yürürlüğe koyduğu Takrir-i Sükun Kanunu, bu ilkenin eserlerindendir. Takrir-i Sükun Kanununun bütün fena hareketlere ve suistimallere karşı fikir ve basın hürriyetini asla kısıtlamadığı ortadadır. Bu sınırlar dahilinde uygulanmakta bulunulan Kanunun milletin hayatı için asıl olan huzur ve emniyetin, ıslahat ve inkılapların savunulması ve sağlamlaştırılması gibi hayati esaslarının, gerekirse uygun bir süre daha yürürlükte kalmaya devam etmesi, Büyük Meclisince göz önüne alınıp değerlendirilmeye değerdir.
(15 Ekim 1927 CHP Büyük Kongresi Açılış Konuşmasından Alıntılar ) İzmir çevresindeki ve son günlerde Kalecik’teki depremlerde bu kutlu desteğe şahit olduk. İlk günlerin verdiği endişe kadar önemli olmadığı memnuniyetle anlaşılan Torbalı depreminin hasarlarından vatandaşlar cesaret ve süratle kalkacak bir kudret göstermişlerdir.
Bazı illerimizde bu yıl sert bir şekilde devam eden kuraklığa daha çok mustarip olup üzüldük. Bir taraftan memleketin genel üretimindeki göreli denge, diğer taraftan kurak bölgelerde yoğunlaşılan tedbirler ve yardımlar darlığın etkilerini gereği gibi azaltmıştır.
Geçen yıl zarfında bir kat artmış olan Kızılay üyesi vatandaşların, afet ve ihtiyaç günleri için nasıl bir hayırlı bir şefkat hazinesi hazırladıkları bir kere daha sabit oldu. Bunun gibi Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin ( Çocuk Esirgeme Kurumu ) gelişmesine de genel ilgiyi hareketlendirmek isterim.
Ceza Muhakemeleri Usulü, Deniz Ticareti, Ticarette İflas, İcra Kanunu tasarıları bu dönemde size sunulacaktır.
Eğitim faaliyetimiz ilköğretimin fiilen yayın ve zorunlu olmasını, memlekette eğitim birliğini, ortaöğretimin iyi araçlarla yoğunlaşılıp kolaylaştırılmasını, meslek öğretiminin ilk ve orta derecesinden en yüksek derecesine kadar memlekette sağlanmasını, yükseköğretimin de sayıda olduğu kadar değerde de bu yüzyılın ihtiyaçlarına uygunluğunu hedef tutmuştur.
Büyük Türk milleti cehaletten az emekle kısa yoldan ancak kendi güzel ve asıl diline kolay uyan böyle bir araçla sıyrılabilir. Bu okuma yazma anahtarı ancak Latin esasından alınan Türk alfabesidir. Basit bir tecrübe atin esasından Türk harflerinin, Türk diline ne kadar uygun olduğunu şehirde ve köyde yaşı ilerlemiş Türk evlatlarının ne kadar kolay okuyup yazdıklarını güneş gibi meydana çıkarmıştır.
Tarım enstitülerinin bir an önce vücuda getirilmesine önem veriyoruz. Bu yıl tarım kooperatif teşkilatına başlanmış olması özellikle memnuniyet veriyor. Bu kooperatifleri memleketin her tarafına yaymayı çok gerekli görüyoruz. Aynı şekilde çiftçiye arazi vermek de hükümetin sürekli takip etmesi lazım gelen bir durumdur. Çalışan Türk köylüsüne işleyebileceği kadar toprak temin etmek memleketin üretimlerini zenginleştirecek başlıca çarelerdendir.
Büyük Millet Meclisinde son açıklamamızdan bugüne kadar geçen bir yıl zarfında, vatanda yeniden 445 km demiryolu döşenmiştir. Bir seneye kadar da yeniden 500 km döşenilmesi kararlaştırılmıştır.
( 1 Kasım 1930 Açılış Yılı Konuşmasından Alıntılar ) Cumhuriyet Merkez Bankasının kuruluşu ve hisse senetlerinin vatandaşlara arzı pek yakındır.
Siyasi hayatımızda yeniden partilerin ortaya çıkışı, memlekette belediye seçimlerini önceleyen yakın günlerde gerçekleşti.
Siyaset sahasında karşılıklı faaliyetin bereketli gelişmeleri ancak vatandaşlar arasında düşmanlık çıkmasına mahal verilmemesiyle sağlanabilir. Bunun çareleri, partilerin içine girebilecek samimi olmayan ve gizli maksatlı unsurların, kanunun üstünde sonuç isteyen istek sahiplerinin bütün milletçe nefretle karşılanması ve bir de cumhuriyet esası üzerinde çalışan partilerin bu gibilerin faaliyetlerinden daima uzak kalmasıdır.
( 1 Kasım 1933 Açılış Yılı Konuşmasından Alıntılar ) Yarım tedbirlerin kısır olduğuna şüphe yoktur. Bütün işlerimizde olduğu gibi eğitimde ve kurulan üniversitede de radikal tedbirlerle yürümek kesin kararımızdır.
Bu sene, seçkin bir Sovyet heyetinin cevap ziyaretini kabul ettik. Bu ziyaretin onuncu yıl bayramına tesadüf ettirilmesi, iki memleket arasındaki ilişkilerin derin samimiyetini gösteren mutlu bir vesile olmuştur.
( 1 Kasım 1934 Açılış Yılı Konuşmasından Alıntılar ) Bugün yapılmakta bulunan yeni demiryolları 500 kmyi geçmektedir. Satın alınanlarla birlikte devlet elindeki demiryollarımız 5000 kmyi geçmiştir.
Bir ulusun yeni değişikliğinde ölçü, müzikte değişikliği alabilmesi, kavrayabilmesidir. Bugün dinletmeye yeltenilen müzik yüz ağartacak değerde olmaktan uzaktır. Bunu açıkça bilmeliyiz. Ulusal; ince duyguları, düşünceleri anlatan yüksek deyişleri, söyleyişleri toplamak, onları bir gün önce, genel son müzik kurallarına göre işlemek gerektir. Ancak; bu güzeyde (sayede), Türk ulusal müziği yükselebilir, evrensel müzikte yerini alabilir.
( 9 Mart 1935 CHP Kurultay Açılış Konuşmasından Alıntılar ) Geçen 4 yıl içinde bir önemli olay da Balkan Paktı’dır. Dört devlet; kendi güvenleri için ve Balkanların, karışma ve karıştırma konusu olmaktan çıkması için içten bir kanaatle birbirlerine bağlanmışlardır.
Balkan Paktı, gittikçe, Avrupa barışının başlıca temel taşlarından biri olmak yerindedir.
Uluslararası durum nazik bir kriz geçirmektedir. Eski ve büyük anlaşmazlık, son çatışmalarla heyecanlı bir noktaya gelmiştir. Bununla beraber bütün dünya gidişini göz önünde tutarak dikkatli, hazırlıklı, uyanık bulunmak lüzumuna kaniyiz.
( 1 Kasım 1935 Açılış Yılı Konuşmasından Alıntılar ) İç idare teşkilatımızı, yurdun Doğu bölgelerinden başlayarak genişletmek ihtiyacını duymaktayız. Yeniden iki genel inspektörü (müfettişlik) ve yeniden bazı illerin kurulması da lüzumlu görülmektedir. Bu arada Dersim bölgesinde esaslı bir ıslahat programının uygulanması da düşünülmüştür. İllerimizin devamlı teftişini ve ortak işlerinin bir elden takibini kollayan genel inspektörlerden çok faydalar bekliyoruz. Doğu illerimizin belli başlı ihtiyacı, Orta ve Batı illerimize demir yollarla bağlanmaktır.
Son uluslararası olaylar, Türk milleti için kudretli bir hava ordusunun, hayati önemde tutulmasına bir daha hak verdirdi.
( 1 Kasım 1936 Açılış Yılı Konuşmasından Alıntılar ) İlköğretimde hedefimiz bunun genel olmasını bir an önce gerçekleştirmektir.
Sanat ve teknik okullarına rağbet artmıştır. Yükseköğretim için, Ankara Üniversitesi’ni kurmak yolunda, tıp fakültesine de başlayarak, yeni ve en külfetli hamlenin atılmasını dilerim.
Ankara’da bir konservatuvar ve bir temsil akademisi kurulmakta olmasından söz etmek, benim için bir hazdır.
Tarih Kurumunun Alacahöyük’te yaptığı kazılar neticesinde, meydana çıkardığı, 5500 senelik maddi Türk tarih belgeleri, dünya kültür tarihini yeni baştan inceleyip derinleştirecek niteliktedir. Birçok Avrupalı bilginlerin katılımıyla toplanan, son Dil Kurultayı’nın ışıklı sonuçlarını bizzat görmüş olmakla çok mutluyum.
İş Kanunun uygulanması için gereken teşkilatın kurulması lazımdır. Ayrıca deniz ve tarım işçileri için de yeni kanunlar hazırlanmalıdır.
Bu sene, Ziraat Bankası’nın yeni kanun tasarısı, çalışma konularınız arasında olacaktır.
Bankaları ve kredi dağıtımlarını düzenleyen, kooperatifleri kuran ve genişleten kanunlarınızdan sonra, bu yeni eserleriniz memleketin kredi hayatında verimli olacaktır.
Hayatı ucuzlatmak gerektikçe, vergileri indirmek siyasetine devam edeceğiz. Tuz, şeker, çimento, sayım vergilerinde iki yıl içinde yaptığınız cesur indirmeler, her bakımdan faydalı olmuştur.
Yeni bir programın uygulama döneminde bulunduğumuz için, hava kuvvetlerimiz arzumuz derecesinden henüz uzaktır.
İngiltere Kralı Majeste VIII. Edward’ın kılık değiştirerek ziyaretini ve Boğazlar’da yeni rejimin, Montrö Sözleşmesi’nin göz önünde bulundurduğu şekilde uygulanmaya başlandığını, bunların başında olarak anmalıyım.
Bundan böyle savaşan herhangi bir devletin savaş gemilerinin Boğazlardan geçmesi yasaktır.
Önümüzdeki sene, müzakereler ve silahlanma yarışları ile büyük bir hazırlık senesi olacağı benziyor. Devletler arasındaki ihtilafların anlaşmalara varmasını samimiyetle dileriz.
( 1 Kasım 1937 Açılış Yılı Konuşmasından Alıntılar ) Milletimizin layık olduğu yüksek medeniyet ve refah seviyesine varmasını alıkoyabilecek hiçbir engel düşünmeye yer bırakılmadığını ve bırakılmayacağını huzurunuzda söylemekle mutluyum. Tunceli’ndeki icraatımızın sonuçları, bu hakikatin yakın ifadesidir.
İleri hükümetçiliğin ilkesi, halkı, kudretine olduğu kadar şefkatine de samimiyetle inandırabilmesidir.
Ekonomik büyümemizdeki gelişme, deniz ulaşım araçları ihtiyaçlarını her gün artırmaktadır. Yeni sipariş edilen gemilerden bir kısmı, önümüzdeki ilkbaharda gelmiş bulunacaktır. Yeni gemiler inşa ettirmek ve özellikle eski tersaneyi, ticaret filomuz için, hem tamir, hem yeni inşaat merkezi olarak faaliyete geçirmek yollarını sağlamak lazımdır.
Demiryolları bir ülkeyi medeniyet ve refah nurlarıyla aydınlatan kutsal bir meşaledir.
Doğu ve Güney’de, Sivas, Diyarbakır gibi büyük menzillere varan hatlar, geçen yıl içinde, Sivas-Malatya bağlantısıyla birbirine bağlanmıştır.
Şark Demiryollarının satın alınmış olduğunu bilirsiniz. Güneyde Nusaybin’e giden hattan başka, yurt içinde bütün demiryollarının idare ve iletilmeleri cumhuriyet hükümetinin elindedir.
Demiryolları inşa siyasetimizin uygulanma yılları içinde 78 köprü, geçişe açılmış bulunuyor. 23 köprü de inşa halindedir.
Devlet gelirlerinin gelişimini, yeni vergiler koymaktan ziyade, devamlı bir programla mevcut vergilerin koyma ve toplama usullerinin ıslahında aramak lazımdır.
Son iki yıl zarfında hayvanlar, tuz, şeker, çimento, petrol ve benzin elektrik, hammaddeler harç ve vergilerinde yapılan ve her bir otuz-elli oranında bir vergi indirilmesini ifade eden hafifletmelerin üretimin teşviki bakımından, vatandaş ve memleket için olumlu ve hayırlı sonuçlar verdiğini görmekteyiz.
Bundan başka, memleketimizde yetişmeyen hammaddeler ve üretim maliyeti üzerinde etki yaparak, dış memleketler ürünleri ile rekabeti güçleştiren her tür vergi ve harçlar kaldırılmak lazımdır.
Memleketi şimdilik üç büyük kültür bölgesi halinde düşünerek; batı bölgesi için, İstanbul Üniversitesi’nde başlanmış ola ıslahat programını daha radikal bir tarzda uygulayarak cumhuriyete cidden modern bir üniversite kazandırmak; merkez bölgesi için, Ankara Üniversitesi’ni az zamanda kurmak lazımdır. Ve Doğu bölgesi için Van Gölü sahillerinin en güzel bir yerinde, her şubeden ilkokullarıyla ve nihayet üniversitesiyle modern bir kültür şehri yaratmak yolunda, şimdiden fiiliyata geçilmelidir.
Bu yıl içinde, denizaltı gemilerini memleketimizde yapmaya başladık.
Milletler Cemiyeti yüksek idaresi altında gerçekleşmiş olan müzakereler, Hatay halkını layık olduğu mutlu ve bağımsız idareye kavuşması yolunda amaçladığımız gayeyi temin edecek belgelerin kabul ve imzasıyla sonuçlanmıştır.
Dünyaca malum olmuştur ki, bizim devlet idaresindeki ana programımız, Cumhuriyet Halk Partisi programıdır. Bunun kapsadığı prensipler, idarede ve siyasette bizi aydınlatıcı ana hatlardır. Fakat bu prensipleri, gökten indiği sanılan kitapların dogmalarıyla asla bir tutmamalıdır. Biz, ilhamlarımızı, gökten ve gaipten değil, doğrudan doğruya hayattan almış bulunuyoruz.
( 1 Kasım 1938 Başvekil Celal Bayar Tarafından Açılış Dönemi Konuşması Alıntıları ) Uzun yıllardan beri devam eden ve zaman zaman şiddetli bir şekil alan Tunceli’ndeki toplu eşkıyalık olayları belirli bir program dahilindeki çalışmaların neticesi olarak kısa bir zamanda bertaraf edilmiş o mıntıkada bu gibi vakalar bir daha tekrar etmemek üzere tarihe devrolunmuştur.
İnkılabımızın istikrarını sağlamak için yeni kanuni tedbirler alınmıştır. Bu maksatla Türk Ceza Kanun’undaki devletin şahsiyetine ve devlet kuvvetleri aleyhine gerçekleşen suçlar daha kuvvetli yaptırımlara bağlanmıştır.
Küçük esnafa ve küçük sanayicilere muhtaç oldukları kredileri sağlamak üzere Halk Bankası sandıkları kurulmuştur.
Büyük Millet Meclisi, Denizbank’ı kurmakla çok isabetli bir harekette bulunmuştur.
Geçide açılan büyük köprülerin bu yıl 115’e çıktığını belirtir ve sayılarının ihtiyaçla orantılı olarak süratle çoğaltılmasını temenni ederim.
Bir kısım vergilerde yapılan önemli indirmelere rağmen tahsilat, tahmini gelirden geçen senede 29 milyon lira bir fazlalık göstermiştir.
Bu yıl okullarımızda eğitimin Türkçe terimlerle yazılmış kitaplarla başlamış olmasını kültür hayatımız için önemli bir olay olarak kaydetmek isterim.
Şanlı adını andıkça gönül ferahı ve sonsuz gurur duyduğumuz kıymetli ordumuz bu yaz Doğu bölgesinde doğanın en çetin ve haşin şartları içinde yaptığı manevralarda her gün artan kudret ve kabiliyetini bir kere daha göstermiştir.
Hatay meselesinin son yıl zarfında geçirmiş olduğu aşamalar malumunuzdur. Türk ve Fransız askerlerinin geçici ve ortak işgali bu anlaşmanın belirgin göstergesi oldu. Nihayet Hatay, Millet Meclisine ve bağımsızlığına kavuştu. Bağımsız Hatay devleti bugün inzibat kuvvetlerini düzenlemek ve memleketin iç emniyetini de kendi araçlarıyla sağlamakla meşguldür.
İngiltere hükümetiyle imzalanan ticaret anlaşması ve aynı zamanda 16 milyon İngiliz liralık bir ticaret ve silahlandırma kredisi sözleşmesini anmak isterim ki esasen buna eklenmiş kanun yüksek onayınıza sunulmuştur.
Birkaç gün önce memleketimizi ziyaret eden Almanya’nın seçkin İktisat Bakanı Bay Funk’la 150 milyon marklık bir kredinin esaslarında uzlaşma gerçekleşti.

DEĞERLENDİRMELERİM:

Resmi konuşma metinlerinden oluşmasına karşın içerdiği mesajlar ve ülkemizin yakın tarihini doğrudan kurucusunun ağzından okumak isteyenler için kesinlikle okunması gereken kitaplardan birisi olduğunun ifade edilmesi gerekmektedir.

(*) : Alıntılarım başlığındaki bütün kısımlar:

TÜRKİYE’NİN İLK YILLARI

Yazar: Mustafa Kemal Atatürk

Yayınevi: Can Yayıncılık

Baskı: 4. Baskı – Haziran 2024

kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.

Yorumlar