VİŞNE BAHÇESİ – ANTON ÇEHOV

Vişne Bahçesi

YORUMLARIM:

Yazar Anton Çehov tarafından kaleme alınan eserde, zengin bir Rus ailesinin oturdukları ünlü vişne bahçesine sahip evlerini savurganlıkları ve lüks özentileri sebebiyle en sonunda elden çıkarmaları sürecinde yaşadıkları konu edilmiştir.

Eser en başından itibaren Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası eserinde olduğu gibi batıya sürekli özenen ve bütün malvarlığını onlar gibi yaşayıp Avrupa’da seyahat etmeye harcayan Ranevskaya isimli ana karakterin Fransa turundan dönmesiyle başlamaktadır.

Evlerinin de bulunduğu arsadaki vişne bahçesini çocukluğundan beri çok seven Radevskaya maddi durumları sıkıntılı olmasına rağmen, hala elindeki paraları etrafındaki birçok insana savurgan bir şekilde harcamaya devam etmektedir. Bir yandan duygusal boşluğunu bu şekilde gidermeye çalışan çiftlik sahibi, diğer taraftan çiftliğin açık artırma günü belli olmasına karşın hala satılma ihtimalini ciddiye almamaktadır.

Lopahin isimli tüccar tanıdıkları, en başından itibaren çiftliğe yazlıklar eklenerek onların kirası ile yıllık çok ciddi miktarlar kazanabileceklerini defalarca söylese de, buna yanaşmayan ev sahibi, artırma günü gelip vişne bahçesi satıldığında hüzünlenip dövünmeye başlar. Çiftliği, babası eski çiftlik kölesi olan, Lopahin açık artırmada satın almış ve planını kendisi hayata geçirmeye karar vermiştir.

Eserin sonunda da, bütün ev halkı, satış işlemi sonrasında, vişne bahçesindeki ağaçlar kesilirken eşyalarını toplayıp satıştan gelen para ile yurtdışına yerleşmeye karar verirler.

Eser, görüleceği üzere 19. Yy sonundaki Rus toplumunun adeta bir portresini de çizmektedir. Çarlık Rusya’sındaki batılılaşma sürecindeki bazı acı tecrübeler Osmanlı’da olduğu gibi Ruslar için de yaşanmış denilebilir. Kendi özlerini kaybetmeye başlayan ve batının taklidini yapmaya çalışarak kendilerinden kopan Rus halkı da, kendi değerlerine düşman kesilmiştir. Eserde, Firs isimli eski köle ve evin uşağı olan karakterin üretime ve yapılması gerekenlere ilişkin bazı tavsiyeleri herkese bir saçmalık olarak gelmekte ve kendisinin tecrübesini kimse ciddiye almamaktadır.

Yine, özellikle çiftlik sahibi ve ailesi, yaşananlar konusunda oldukça temkinsiz davranmakta ve yalnızca Avrupa’ya giderek onların düzenli medeniyetlerinde yaşamlarını idame ettirmenin düşüncesini yaşamaktadır.

Rus aydın kesimine değinilen eserde, Lopahin karakterinin alıntılarda yer alan sözleri ise, günümüze kadar devam etmiş olan Rus aydınının esasında Osmanlı ve sonrasındaki cumhuriyet sürecinde de en büyük sorunlarımızdan birisinin komşu ülkede de yaşandığını göstermektedir. Aydın kesim denilen güruh, Cemil Meriç’in de dediği gibi tek getirisini ve kazancını müstağriplik üzerinden temin ettiği için batıya özenip onları taklit etmenin aydın olmak için yeterli olduğunu düşünmüştür. Ancak onlar gibi görünüp, onları anlayamadan yalnızca biçimsel bir batılılık anlayışının ise, ülkemize yıllar kaybettirdiği gözlerimizin önündeki yakın geçmişimizde açıkça anlaşılmaktadır. Aynı konunun Çarlık Rusya’sının son dönemlerinde de söz konusu olduğu ve asıl yıkılmanın kültürel çöküş sebebiyle geldiği anlaşılmaktadır.

Yazar tarafından oldukça benzer ve önemli toplumsal tahliller barındıran eserde, yalnızca savurganlık temasının yanında diğer dönemsel sorunlara da oldukça etkileyici şekilde parmak basılmıştır.

Sonuç olarak eser, Çehov sevenler için dönemin Rusya’sını anlamak adına oldukça önemli tiyatro eserlerinden birisi olarak okunmayı hak etmektedir.

ALINTILARIM(*):

1. Gayev: “Eğer bir hastalığa birden fazla tedavi öneriliyorsa o hastalığın çaresi yok demektir.”

2. Anya “Ne kadar az konuşursanız o kadar huzur bulursunuz.”

3. Yepihodov “Aydın bir insanım, birbirinden değişik, dikkate değer kitaplar okuyorum ama asıl gitmek istediğim yönün ne olduğunu, yaşamayı mı yoksa kendimi vurmayı mı istediğimi bir türlü kestiremiyorum; bu yüzden de her ihtimale karşı yanımda her zaman bir tabanca taşıyorum.”

4. Şarlotta “Bütün bu akıllı takımı öyle aptal oluyor ki, konuşacak kimse yok…”

5. Lopahin “Para için Almanlar, Rus’tan Fransız yaparlar.”

6. Trofimov “İnsanlık güçlerini yetkinleştirerek ileri gidiyor. Şu anda insan için ulaşılmaz olan ne varsa gün gelecek ulaşılır, anlaşılır olacak; bunun için yapılması gereken tek şey, çalışmak ve gerçeğin peşinde olana var güçle yardımcı olmaktır. Bizde, Rusya’da şu sıralarda doğru dürüst çalışan çok az. Tanıdığım şu aydınların çoğu hiçbir araştırma yapmıyor. Kıllarını kıpırdatmadan oturuyorlar; üstelik de pek çalışacak gibi gözükmüyorlar. Bir yandan aydın geçiniyorlar, diğer yandan uşaklarına “sen” diye hitap ediyorlar, köylülere hayvan gibi davranıyorlar; iyi eğitim almıyorlar, ciddi hiçbir şey okumuyorlar, kesinlikle hiçbir şey yapmıyorlar. Ve çok çık ki bizde yapılan bütün güzel konuşmalar yalnızca hem kendimizi hem de başkalarını kandırmak içindir.”

7. Lopahin “Dürüst, düzgün insanların ne kadar az olduğunu anlamak için yalnızca bir şeyler yapmaya başlamak yeterli.”

8. Trofimov “En az iki yüz yıl geri kaldık, bir arpa boyu yol gidemedik; geçmişe dair belli bir bakış açımız bile yok, yalnızca felsefe yapıp dert yanıyor ya da votka içiyoruz. Şu çok açık ki şimdi yaşamaya başlayabilmek için önce geçmişin bedelini ödemek, onunla hesaplaşmak zorundayız; bunu da ancak acı çekerek, yalnızca durmaksızın, büyük bir emek vererek yapabiliriz.”

DEĞERLENDİRMELERİM:

Konu: Eserde, zengin bir Rus ailesinin oturdukları ünlü vişne bahçesine sahip evlerini savurganlıkları ve lüks özentisi sebebiyle en sonunda elden çıkarmaları sürecinde yaşadıkları konu edilmektedir.

Üslup: Tiyatro türünde yazılmış olan eser, olay örgüsü olarak olay bazlı romanlardaki gibi bir kurguyu da içermektedir. Bu sayede, verilmek istenen mesajlar diyaloglardaki karakterler aracılığı ile okuyucuya net bir şekilde iletilmiştir.

Özgünlük: Eser, türü ve konusu itibariyle özgünlük kaygısı taşımayan kitaplardan birisi olarak telakki edilmelidir.

Karakter: Eserdeki karakter şeması olması gerektiği gibi fazla kalabalığa yer verilmeden teşkil edilmiştir. Bu sayede verilmek istenen mesajların yanında okuyucu için fazla karakter kalabalığı neticesinde dikkat dağınıklığına yer verilmemesi de önemli bir etken olarak belirtilmelidir.

Akıcılık: Eser, üslup ve karakter kısmında belirtilen hususlar dikkate alındığında akıcı bir anlatıma sahip olduğunu açıkça göstermektedir. Bununla birlikte, konusu ve olay örgüsünün işlenmesi sebebiyle sürükleyici bir tiyatro eseri olmadığının da ifade edilmesi gerekmektedir.

Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:

Konu: 8

Üslup: 8

Özgünlük: 4

Karakter: 8

Akıcılık: 7,5

puanlarını alan eserin genel ortalaması  7,1 puandır. Eser, 7 barajını geçmiş olması ve vermiş olduğu toplumsal mesajlar dikkate alındığında kitaplıkta bulunması tavsiye edilen Çehov klasiklerinden birisi olarak telakki edilebilir.

(*) : Alıntılarım başlığındaki bütün kısımlar:

VİŞNE BAHÇESİ

Yazar: Anton Çehov

Yayınevi: Koridor Yayınları

Baskı: İstanbul - 2023

kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.